„Stare OFE” znikną w 2018 r., „nowe OFE” będą się kurczyć przez lata, ale za to ogromne aktywa mają płynąć do PPK – takie będą konsekwencje rządowego planu zmian w systemie emerytalnym. Jak to wygląda w liczbach?
Bądź na bieżąco! Zapisz się na NEWSLETTER
Zapowiedziane przez rząd zmiany w systemie emerytalnym pociągną za sobą liczne konsekwencje, jeśli chodzi o liczone w miliardach złotych przepływy pieniędzy (począwszy od 2018 roku).
- OFE w dotychczasowej formie przestaną istnieć, natomiast fundusze inwestycyjne, które mają zająć ich miejsce będą działać w ramach systemu IKE nie będą już zasilane składkami emerytalnymi. W ub.r. OFE otrzymały ze składek 3,1 mld zł, w tym roku ma to być podobna kwota. Te pieniądze od 2018 r. mają już według naszej interpretacji trafiać do ZUS (czyli nie będą inwestowane na przyszłe emerytury, lecz na bieżąco wydawane).
- Zniknie jednak również mechanizm „suwaka bezpieczeństwa”, który w tym roku ma „odessać” z OFE 4,3 mld zł (mechanizm ten działa od 2014 r. i zakłada, że OFE stopniowo przekazują środki ZUS w ciągu 10 lat przed przejściem na emeryturę).
- W tym roku „suwak” ma zabrać więcej pieniędzy niż ma wpłynąć ze składek. Ta różnica miała się stopniowo powiększać. Pytanie w jaki sposób zostanie uzupełniona ta luka – być może z Funduszu Rezerwy Demograficznej, który ma dostać 35 mld zł z OFE?
- Nie oznacza to wszakże, że „nowe OFE” będą w nieskończoność pomnażały aktywa – po osiągnięciu wieku emerytalnego posiadacze kont IKE będą mogli od razu wycofać 25% środków, a za resztę kupić rentę długoterminową. Prawdopodobnie jednak wypłaty te byłyby w pierwszych latach mniejsze od wypłat w ramach „suwaka”. Wiele zależy od tego czy zgodnie z obietnicami zostanie obniżony wiek emerytalny. DM Trigon szacuje, że nawet w takim scenariuszu przez wiele lat odpływy z "nowych OFE" będą z nawiązką (coraz mniejszą) pokrywane przez wpływy z dywidend.
źródło: DM Trigon
Wygląda więc na to, że w perspektywie wielu lat aktywa „nowych OFE” (już w formie funduszy inwestycyjnych w ramach IKE) będą się stopniowo (początkowo raczej powoli, jeśli w ogóle) kurczyć na skutek braku nowych wpłat i coraz większych wypłat. Innymi słowy, „stare OFE” umrą w 2018 r., zaś „nowe OFE” wystartują z ponad 100 mld zł w portfelach i będą funkcjonować jeszcze przez wiele lat, ale ich znaczenie będzie stopniowo (początkowo powoli, a potem coraz szybciej) malało.
W rządowych planach oszczędzanie na emeryturę mają przejąć Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK), które będą miały charakter dobrowolny i mają być wspierane zachętami fiskalnymi. Rząd twierdzi, że rocznie do PPK może wpływać od 12 do nawet 22 mld zł nowych oszczędności. Gdyby tak się faktycznie stało, to łatwo wyliczyć, że w ciągu zaledwie ok. 6-12 lat aktywa PPK osiągnęłyby rozmiary odpowiadające obecnym aktywom OFE (138 mld zł na koniec maja). Na tym tle obecnie funkcjonujące dobrowolne formy oszczędzania na emeryturę wypadają blado – na koniec ub.r. w IKE zgromadzonych było 5,7 mld zł, a w IKZE – zaledwie 0,6 mld zł. Można zakładać, że zdecydowana większość tych środków będzie inwestowana konserwatywnie w instrumenty dłużne (w tym zapowiadane przez rząd obligacje infrastrukturalne), ale może choć niewielka część popłynie też na rynek akcji?
Według wstępnych założeń aktywa PPK mają być w pierwszych dwóch latach zarządzane przez państwowy Polski Fundusz Rozwoju. Tu tkwi być może największe niebezpieczeństwo – państwo może uzyskać w stosunkowo krótkim czasie kontrolę nad ogromnymi aktywami. Pytanie też czy będą to środki zakwalifikowane jako prywatna własność obywateli, czy też jako środki "publiczne", czyli takie, z którymi politycy będą mogli robić, co im się tylko spodoba (tak się stało z OFE).
Słowniczek:
FRD (Fundusz Rezerwy Demograficznej) – podmiot powołany wraz z OFE w ramach reformy z 1999 r. Początkowo miał wspierać wypłaty emerytur po 2020 r., kiedy nastąpią niekorzystne zmiany demograficzne, w wyniku których ZUS będzie mocno obciążony wypłatami. W praktyce politycy już w ostatnich latach chętnie sięgali po pieniądze zgromadzone w FRD (a i tak zgromadzono ich dużo mniej niż przewidywał wstępny plan). Wg nowej koncepcji w 2018 r. FRD ma zostać dokapitalizowany 35 mld zł przejętych z OFE.
IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) – forma dobrowolnego oszczędzania na emeryturę, w ramach której przyszłe wypłaty po osiągnięciu wieku emerytalnego są zwolnione z podatku Belki (od zysków kapitałowych). W ramach IKE mają od 2018 r. działać przekształcone OFE, ale nie jest jasne w jaki sposób ma być przeprowadzone to scalenie (co z osobami, które już mają IKE?). IKE prowadzone są przez prywatne instytucje finansowe (np. domy maklerskie, TFI, banki).
IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) – inna forma oszczędzania, w ramach której wpłaty można co roku odliczać od podstawy opodatkowania w PIT, natomiast wypłaty mają być obciążone ryczałtowym podatkiem w wysokości 10%.
OFE (Otwarte Fundusze Emerytalne) – powołane w 1999 r. fundusze gromadzące część obowiązkowych publicznych składek emerytalnych. Na skutek głównie problemów budżetowych przeszły szereg zmian w latach 2011-2014 prowadzących do znacznego ograniczenia ich roli.
PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe) – to ma być nowa forma oszczędzania na emeryturę, wspierana zachętami fiskalnymi. Szczegóły funkcjonowania nie są znane.
